ما در ارائه «فرهنگ در شبکه‌های اجتماعی» باختیم

به گزارش «وبلاگ‌نیوز» و به نقل از فارس، از تبعات شبکه های اجتماعی موبایلی می توان به تهدید بنیان و نهاد خانواده، افزایش آمار طلاق به دنبال ارتباط در فضای مجازی میان زنان و مردان متاهل، اوج گرفتن شایعات و به دنبال آن تشویش اذهان عمومی، شکسته شدن قبح بسیاری از مسائل، ترویج ضد ارزش ها و … اشاره کرد که اینها همه لزوم برنامه ریزی توسط مسئولان فرهنگی را دوچندان می کند اما سوال اینجاست که چرا کسی به عنوان مسئول قد علم نمی کند و مسئولیت برنامه ریزی در چنین شرایطی را برعهده نمی گیرد به طوری که این توپ مسئولیت است دائماً در حال پرتاب شدن از نهاد به نهادی دیگر و ارگان به ارگانی دیگر است.

برای پاسخ گویی به این دسته از سوالات این بار به سراغ محمد احمدی استاد و کارشناس علوم ارتباطات رفتیم و راهکارهای مدیریت شبکه های اجتماعی را مورد بررسی قرار دادیم.

اصل ورود و استفاده از رسانه های نوظهور در کشور ما چیست؟
هر روز وسایل ارتباطی جدید با قابلیت های مختلف و نو در امتداد رسانه های دیجیتال و الکترونیک مورد استفاده کاربران قرار می گیرد که قابلیت های مختلفی را دارند و اکثراً چند رسانه ای نیز هستند، بنابراین از آنجایی که این دسته از رسانه های نوظهور جزو وسایل ارتباطی چند رسانه ای هستند دسترسی ها را راحت و آسان کرده اند. از جمله می توان به ارتباط صوتی و تصویری از طریق این شبکه ها اشاره کرد، اما در این میان سؤال اینجاست که جامعه ما و ایرانیان در چنین شرایطی چه عکس العملی باید داشته باشند.

در شرایط امروز دو دیدگاه وجود دارد، برخی استفاده از این شبکه های اجتماعی را منع و برخی عنوان می کنند که باید کاملاً آزادانه مورد استفاده قرار بگیرند، البته بنده هیچ یک از این نظریه ها را قبول ندارم چرا که معتقدم تکنولوژی یک نیاز است و این نیاز را باید مرتفع کرد. البته در این میان نحوه استفاده از این دسته از تکنولوژی های نوین از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

چرا ایرانی ها در استفاده از شبکه های اجتماعی موبایلی تقاضای زیادی دارند؟
این امر به لایه های اجتماعی باز می گردد که از جهات سیاسی، فرهنگی و اجتماعی مورد بحث است. علت اینکه مردم ایران به این شبکه ها به شکل گسترده ای روی آورده اند را می توان در بسته بودن جامعه عنوان کرد. شبکه هایی که در ایران بروز می کنند براساس عرضه و تقاضا شکل می گیرند و این امر واقعیت زندگی ما است، چرا که زمانی ماهواره ها به وجود آمدند، امروز شبکه های اجتماعی و در آینده نیز شاهد گسترش این وسایل ارتباطی خواهیم بود، به طوری که انتظار می رود در آینده تلفن همراه به عنوان مهمترین رسانه مطرح شود.

آیا نگاه سلبی به این شبکه های اجتماعی می تواند مثمرثمر واقع شود؟

ممنوع کردن شبکه های اجتماعی به این معنی است که صورت مسئله را پاک می کنیم و باید در این راستا راهکار مناسب ارائه شود. راهکار اساسی ما توجه به نیاز و ذائقه های کاربران و مخاطبان است. در شبکه های اجتماعی نباید دیدگاه سلبی داشت، باید از نظر محتوا به این شبکه ها پرداخته شود، به طوری که بسیاری از تصاویر مستهجن و مباحث غیرمتعارف را به عنوان محدودیت و سانسور ارائه دهیم و مطالب مناسبی را جایگزین آنها کنیم.

در این زمینه تولید محتوا نکرده ایم و تولید محتوای مناسب نیز در واقع همان حرکت در مسیر نیازهای متقاضیان است و این امر نیازمند آزادی و دادن حرمت و شخصیت به مخاطبان می تواند باشد.

اینکه باید نیاز مخاطبان برطرف شود امری طبیعی به نظر می رسد، اما آیا باید به هر قیمتی و به هر شیوه ای نیاز مخاطبان پاسخ داده شود؟
استفاده از شبکه های اجتماعی نسل یک و نسل دو از جمله فیسبوک و وایبر یک نیاز است، اما محدودیت هایی نیز برای آنها باید درنظر گرفته شود چرا که در آب خوردن هم محدودیت هایی وجود دارد. متأسفانه کف و سقف آزادی در کشور ما مشخص نشده است و تصور می کنیم که شبکه های اجتماعی تماماً محدودیت است و نوعی تهدید محسوب می شود، اما باید گفت که اینطور نیست، نیاز امروز قرن ۲۱ در حال برطرف شدن از طریق وایبر و سایر شبکه های اجتماعی است.

نیاز مردم جامعه ما در استفاده از این شبکه های اجتماعی چه می تواند باشد و به طور کلی چه نیاز و کمبودی ایرانیان را به سمت شبکه های جدید اجتماعی سوق داده است؟

نیازهای خانوادگی، اطلاع رسانی، عاطفی و… می تواند از جمله مباحثی باشد که مردم کشور ما را به سمت این شبکه ها کشانده است. بیشترین استفاده کنندگان از فیس بوک میان کشورهای غرب خاورمیانه ، کاربران ایرانی هستند.

آیا می توان از این نیازها به عنوان خلأ یاد کرد و این امر را علت گرویدن مردم کشور ما به شبکه های اجتماعی دانست؟

اینها نمی تواند خلأ محسوب شود، چرا که از این مسائل به عنوان نیاز یاد می شود. همه جانداران نیاز به هوا و غذای مناسب دارند و این یک نیاز همگانی است. شبکه های اجتماعی نیز به دسته نیازهای جامعه انسانی اضافه شده است و به طورکلی می توان از شبکه های اجتماعی به عنوان کمبود یاد کرد، چرا که کمبود در جامعه ما فراوان است.

با چنین تفاسیری، آیا هیچ گونه محدودیتی نباید برای شبکه های اجتماعی به خصوص شبکه های اجتماعی نسل دو (موبایلی) درنظر گرفته شود؟

صددرصد باید برای استفاده از شبکه های اجتماعی نسل یک و نسل دو محدویت قائل شد. می توان براساس تولید بهتر و فاخرتر موجب افزایش سواد رسانه ای در میان کاربران این دسته از شبکه های اجتماعی شد به طوری که آموزش آنها در اولویت قرار گیرد. به عنوان مثال، همین مصاحبه ها و گزارش هایی که خبرگزاری فارس در حال تهیه آنها است می تواند موجب ارتقای سواد رسانه ای کاربران شبکه های اجتماعی باشد و آگاهی مخاطبان را در خصوص این شبکه ها افزایش دهد.

اینکه گفته می شود وایبر بد است، مشکل را حل نمی کند، چرا که وایبر وجود دارد. باید آگاهی و سواد مخاطبان را ارتقاء داد و به آنها حق انتخاب دهیم. به عنوان نمونه می توان به مقایسه ماهواره و تلویزیون اشاره کرد. اینکه به مردم گفته می شود ماهواره نگاه نکنند، در صورتی پاسخ مناسبی دریافت می شود که تولیدات مناسبی توسط تلویزیون داخلی ارائه شود. هم اکنون دست اندرکاران کشور چیزی برای عرضه ندارند و مردم از میان بد و بدتر به سمت ماهواره ها می روند.

 صاحب نظران در بررسی شبکه های اجتماعی صحبت از فرهنگسازی توسط متولیان امر می کنند، اما متولی مشخصی در میان اعلام نمی شود و مسئولان فرهنگی این مسئولیت را دائماً به یکدیگر پاس می دهند. در چنین شرایطی چه باید کرد؟

در بحث فرهنگ متأسفانه به صورت جزیره ای عمل می شود و هنوز نگاه دیکتاتور مآبانه در فرهنگ داریم و هر کسی خود را  قیم می داند و تصور می کند که می تواند به دیگران آگاهی دهد، در صورتی که چیزی برای ارائه ندارد. دنیا با سرعت رو به پیشرفت است و ما نشسته ایم ببینیم آیا به فلان نشریه مجوز بدهیم یا ندهیم. باید گفت که فضای مجازی فضای پست مدرن است. مجوز برای مصرف کننده و تولیدکننده هزینه است.

چه سازمان و نهادی باید حرف هایی که درباره فرهنگسازی می شود را عملی کند؟

برای این امر باید چندوجهی عمل شود، یعنی فقط مسئولیت این امر برعهده وزارت ارشاد نیست. دانشگاه ها و مراکزی که به نحوی ارتباط مستقیم و غیرمستقیم با مردم دارند می توانند در توسعه آگاهی نقش آفرینی کنند و توپ را به زمین یکدیگر نیندازند. استفاده از شبکه های اجتماعی خطر نیست بلکه فرصتی برای نشر هویت ملی و مذهبی ایرانیان است، اما متأسفانه به دلیل عدم آگاهی و شناخت لازم همیشه تصور می کنیم یک خطر بزرگ و توطئه ما را دربرمی گیرد. با چنین شرایطی باید گفت ما در ادعا مانده ایم و هیچ عملی انجام نمی دهیم و فقط محکوم می کنیم و شعار می دهیم. این شعارها ما را به جایی نمی رساند، باید از ابتدا از مهدکودک ها، دبیرستان ها، دانشگاه ها، حوزه ها، مراکز صنعتی، سازمان های اداری و … نسبت به آموزش این امر اقدام کنند.

آیا می توان در این زمینه مصون سازی را پیش گرفت و از مواجه شدن با مخاطرات شبکه های اجتماعی پیشگیری کرد؟

ما نمی توانیم از مواجه شدن با چنین شرایطی پرهیز کنیم بلکه شیوه مواجه شدن را باید در نظر بگیریم و با استفاده از شناخت، آگاهی و درک مشارکت در این میان ظاهر شویم.

نهادهای آموزشی مانند آموزش و پرورش، دانشگاه ها و… بدون شک مسئولیت هایی را برعهده دارند، چه نهادی باید دستگاه های ذیربط را ملزم به انجام وظایف خود کند؟

احمدی: در کشور برای بسیاری از مسائل قوانین و مقررات داریم، حتی برای آتش نشانی و مسائلی از این قبیل قوانینی تدوین شده است. قوانین از مجلس شروع می شود و خانه ملت می تواند نسبت به تدوین و تصویب قوانین در زمینه رسانه های نوظهور مانند شبکه های اجتماعی اقدام کند، البته این امر می تواند با نظر کارشناسان حوزه ارتباطات همراه باشد. هم اکنون در کشور آمریکا قوانین مختلفی در این زمینه تدوین شده است، اما در کشور ما هیچ گونه کار عملی در این باره صورت نگرفته و کم کردن خطر به واسطه تدوین قوانین خواهد بود.

با چنین تفاسیری شما بدون شک با فیلتر کردن شبکه های اجتماعی مخالف هستید؟

بله، صددرصد، البته فیلتر کردن مسائلی که ضدارزش هستند را تأیید می کنم که از جمله می توان به مطالبی که برای قشر نابالغ و نوجوان در شبکه های اجتماعی انعکاس داده می شود که دریدگی و برهنگی را به دنبال دارد، می تواند مناسب باشد. هم اکنون در کشور آمریکا برای نشریه هایی که برای گروه سنی زیر ۱۸ سال انتشار می یابند مجوز صادر می شود و حتی برای فیلم هایی که پخش می کنند به والدین تذکرات لازم را ارائه می دهند که دیدن چنین فیلم هایی برای کودکان مناسب نیست.

متأسفانه هم اکنون در کشور ما هر کودک در دست خود یک تبلت دارد که نرم افزار وایبر را نیز در خود جای داده است، مسئولیت والدین در این قبال چیست؟

والدین در مرحله نخست و سپس مسئولان باید در این زمینه واکنش داشته باشند، بنابراین ما باید در ابتدا از خانواده آغاز کنیم. ما نمی توانیم بگوییم وایبر مناسب نیست، اما همین وایبر باید ما را به ارزش ها و مشترکات انسانی برساند.

بر همین اساس شما موافق اعمال کردن برخی محدودیت ها برای قشرهای مختلف کاربران شبکه های اجتماعی در رده های سنی متفاوت هستید؟

بله، حتماً باید محدودیت هایی برای اقشار مختلف و باز گروه سنی مختلف در استفاده از شبکه های اجتماعی قائل شد.

ارزیابی شما به عنوان استاد علوم ارتباطات در خصوص استفاده از شبکه های اجتماعی توسط کاربران ایرانی چیست و آیا کاربران ما آگاهی لازم برای استفاده مناسب از این ابزارهای نوین ارتباطی را یافته اند؟

از آنجا که متأسفانه ما تولیدکننده نیستیم و مصرف کننده هستیم، براساس نیازهای خود این شبکه ها را ارزیابی می کنیم. مردم کشور ما حرف های سیاسی خود را در شبکه های اجتماعی در قالب جوک و به طور غیرمستقیم مطرح می کنند.

این دسته از رسانه ها نه تنها تهدید نیستند بلکه فرصت نیز هستند اما باید در جهت معرفی کشور خودمان از آنها استفاده کنیم، چرا که در دنیا علیه ما سیاه نمایی های زیادی در خصوص هویت ملی و مذهبی ما رخ داده است و دسته ای از آن به عملکرد خود ما بازمی گردد و ما متأسفانه ضعیف عمل کرده ایم. بر همین اساس می توان از این فرصت استفاده کرد.

آیا کاربران ایرانی هویت ایران و ایرانی را در شبکه های اجتماعی خوب معرفی کرده اند؟

خیر به نظر من کاربران آموزش لازم در این باره ندیده اند و شناخت مناسبی ندارند و هویت مذهبی را بیشتر از هویت ملی بزرگ کرده اند و بسیاری از مسائل ملی را در این شبکه ها سرکوب کرده اند. البته به مباحث مذهبی نیز در این شبکه های اجتماعی به خوبی پرداخته نشده است. درقرآن به آزادی انسان برای انتخاب به منظور رفتن به سمت کمال خداوندی تأکید شده است، اما مذهب زمانی که شخصی می شود، کارکرد خود را از دست می دهد و با افزایش فرقه ها و خرافات همراه می شود.  مذهب در شبکه های اجتماعی در سطح دیده شده است نه در عمق، بر همین اساس، در نسل متولدین ۷۵ به بعد درک مناسبی از مذهب وجود ندارد.

اشاره ای به تولید محتوا کردید، اما سؤال اینجاست که این تولید محتوا وظیفه چه ارگان یا سازمانی است؟

فعلاً این امر وظیفه ارگان یا سازمان خاصی نیست، همه باید در این زمینه نقش داشته باشند و درست اندرکاران فرهنگی باید پیش قدم شوند و برنامه ریزی کنند، متأسفانه در این زمینه ما برنامه ای ارائه نداده ایم و فقط محکوم کرده ایم، در نتیجه اگر در همین ردیف بمانیم همیشه بازنده و مصرف کننده خواهیم بود و از آن به عنوان تهاجم فرهنگی یاد می کنیم، البته به نظر من این تهاجم فرهنگی نیست، این تهاجم بی فرهنگی است، چرا که ما خودمان فرهنگ داریم اما نتوانسته ایم این فرهنگ را به منصه ظهور برسانیم. اگر فرهنگ قوی توسط ما ارائه شود، راه رقابت در تمامی عرصه ها وجود خواهد داشت.

در کنار این همه بی برنامگی به نظر شما می توان گفت که ما در ارائه فرهنگ در رسانه های نوین و نوظهور بازنده بوده ایم؟

صددرصد، من این مسئله را قبول دارم، چرا که ما نه نرم افزار و نه سخت افزار این مسئله را داریم و تنها در قالب مصرف کننده ظاهر شده ایم. کما اینکه در عرصه تکنولوژی های دیگر از جمله ماهواره و سایر شبکه های اجتماعی از جمله فیس بوک نیز همین شرایط را داریم. در دانشگاه نیز ما مصرف کننده تولیدات ۳۰، ۴۰ سال غرب هستیم. سؤال اینجاست ما با چند دانشگاه بزرگ جهان در ارتباط هستیم؟ کما اینکه در گذشته، غربی ها از ملل اسلامی استفاده های بهینه کرده اند و ما به دلیل ایجاد محدودیت های این چنینی برای خود عقب مانده ایم.

با توجه به هشدارهایی که صاحب نظرانی مانند شما در خصوص استفاده از شبکه های اجتماعی نسل یک و نسل دو در کشور داده می شود، اگر مسئولان فرهنگی ما به این هشدارها بی توجه باشند، چه اتفاقی در آینده رخ خواهد داد؟

اگر مسئولان فرهنگی به این مسئله بی توجه باشند، این روند عمیق تر و عمیق تر می شود و جامعه ایران فقط ظاهر ایرانی ـ اسلامی خواهد یافت و در باطن چیزی منفعل، پوک شده، بدون اختیار و رهرو خواهد بود و به عنوان رهبر فرهنگ جهان نخواهد بود و درنهایت دیده می شود که به راحتی ما تخریب شده فرهنگ غرب هستیم، اما خودمان خبر نداریم. حتی زبان فارسی که ما استفاده می کنیم از آنجایی که ما تولیدکننده نیستیم روزی از بین خواهد رفت چرا که ما در عرصه تولید علم، هنر و فرهنگ نتوانستیم در دنیا ظهور یابیم و جامعه روز به روز منفعل و منفعل تر شده است.

انتهای پیام/.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

این سایت از اکیسمت برای کاهش هرزنامه استفاده می کند. بیاموزید که چگونه اطلاعات دیدگاه های شما پردازش می‌شوند.

جایزه همراه اول